Pedodonti (Çocuk Diş Hekimliği) Nedir?
0-13 yaş arası çocukların süt ve kalıcı dişlerinin sağlıklılığının korunması ve fonksiyon görmesini, çürük oluşumunun önlenmesini; çürüğün,travma yaralanmalarının, kalıtımsal ve doğumsal etkenlerin dişlerde oluşturduğu sorunların çocuklara uygun olarak çözülmesini amaçlayan bir diş hekimliği dalıdır.
İlk Muayene
İlk muayene 6. ayda yani ilk diş sürdüğü zaman olmalıdır. Buradaki amaç sadece dişin düzgün bir şekilde çıkıp çıkmadığı veya çürük varlığını kontrol etmek değil aynı zamanda ebeveynlere beslenme, fırçalama gibi konulardaki uygulamaları öğrenmek ve bu konularda yapılan hataları erken fark edip düzeltebilmektir.
Rutin Muayene
Rutin muayeneyi yılda 2 kere, yani 6 ayda bir olmalıdır. Diş çürükleri açısından riskli görülen bazı hastalarda bu süre 3 aya inebilir.
Diş hekimi ziyaretleriyle ilgili yapılan en sık hata ağız diş sağlığı ile ilgili ağrı gibi şikayetler oluştuğunda yapılan başvurulardır. Ağrı şikayeti ile gelen çocuğa çekim ya da kanal tedavisi yapılması gerekebilmektedir. İlk defa, şikayet üzerine diş doktoruna gelen bir çocuğa anestezi gerektiren tedavilerin yapılması çocukta fobi gelişmesine sebep olabilmektedir. Oysa düzenli kontroller ile çürük dişlerin teşhisini ağrı, enfeksiyon oluşmadan kısa ve konforlu bir biçimde tedavi edilmesi mümkündür.
Koruyucu diş tedavileri
Ağız ve diş sağlığını iyileştirmek amacıyla yapılan uygulamalar koruyucu diş hekimliği alanında yapılmaktadır. Bu uygulamalar ile çürükler, dişeti enfeksiyonları ve diş kaybı gibi sorunlar önlenebilir. Diş hekimliğindeki gelişmelerle birlikte ağız ve diş hastalıklarının önlenmesi daha kolay hale gelmiştir. Günlük düzenli diş fırçalama ve diş ipi kullanımı, koruyucu hekimliğinin temelidir. Bunun yanı sıra dişlerin güçlü ve sağlıklı kalması için profesyonel bakım ve koruyucu diş hekimliği uygulamalarına gerek duyulmaktadır.
Flor uygulaması
Flor doğada, suda ve çeşitli yiyeceklerde bulunan bir elementtir. Flor dişin ağızdaki plak bakterileri ve şekerlerden kaynaklanan asit saldırılarına karşı daha dirençli olmasını sağlayarak çürük oluşmasına engeller. Erken çocukluk çağı çürüklerin artmasıyla beraber topikal flor uygulamaları yaygınlaşmıştır. Topikal flor uygulamaları jel, vernik, gargara vs şekilde yapılabilmektedir.
Fissür örtücü
Fissür örtücü dişlerin çiğneme yüzeylerine uygulanan ince bir kaplamadır. Genellikle arka dişler için tercih edilir. Dolgu malzemesi diş yüzeyindeki oluklar ve çukurlara sızar, bakteri tutunmasını engelleyerek çürüğün önlemesine yardımcı olur.
Süt Dişlerine Yapılan Tedaviler
Süt dişlerinin zaten düşeceği, bu nedenle takip ve tedaviye ihtiyaçları olmadığı düşüncesi doğru bir düşünce değildir. Süt dişlerinde de gerekli hallerde dolgu, kanal tedavisi, kuron gibi uygulamalar yapılmaktadır. Çünkü süt dişleri sağlıklı çiğneme, fonasyon (seslendirme), düzgün bir ortodonik gelişim ve estetik olarak önem taşımaktadır. Çocukların gerek sık beslenmeleri gerek daha çok şekerli ürün tüketmeleri sebebiyle dişleri hızlıca çürüyebilir. Tedavi edilmeyen çürükler ise ilerleyerek şiddetli ağrılara neden olmakta ve abseye dönüşmektedir.
Dolgu
Dişte oluşan çürük dokusu çıkarıldığında yerine dolgu malzemesi konulmalıdır. Dolgu tedavisi çocukların mevcut dişlerinin fonksiyonuna devam etmesine önemli rol oynar. Amalgam, kompozit, kompomer veya cam iyonomer formundaki diş renginde dolgular olmak üzere çeşitli seçenekler mevcuttur.
Kanal tedavisi
Kanal Tedavisi, dişin içindeki yumuşak doku olan pulpanın, travma ya da çürük nedeniyle enfeksiyon kapması ve iltihaplanması durumunda çıkarılmasını içerir. Diş hekimi enfeksiyonlu dokuyu dişin kök kanallarından çıkarılıp boşluğu sızdırmaz bir malzemeyle doldurur. Dolgu veya çeşitli kaplamalar yerleştirilerek restorasyon tamamlanır. Daimi dişlerin yanı sıra süt dişlerine de süt kanal tedavisi gerekebilmektedir. Süt dişlerine uygulanan kanal tedavinin amacı alttaki daimi diş germinin korunması ve süt dişinin daha uzun süre fonksiyonuna devam ettirmesidir.
Yer tutucular
Süt dişlerde tamir edilemeyecek kadar hasar varsa veya apse mevcutsa dişin çekilmesi önerilebilir. Süt dişinin zamanından önce kaybedilmesi durumunda yer tutuculara ihtiyaç duyulabilir. Yer tutucu, daimi diş çıkana kadar çekilen dişin boşluğunu koruyarak komşu dişlerin kaymasını önler.
Paslanmaz çelik kron ve zirkonyum kaplamalar
Süt dişlerin restorasyonunda genellikle paslanmaz çelikten kron tercih edilmektedir. Paslanmaz çelik kuronlar, daimi diş sürene kadar süt dişini korumak için iyi bir geçici restorasyon olarak uygulanabilir. Süt dişi, tek randevuda paslanmaz çelik kaplamayla restore edilebilir. Günümüzde ön ve arka dişler için fabrikasyon olarak üretilmiş estetik zirkonyum kronlar yaygın olarak kullanılmaktadır.
Sedasyon
Sedasyon aracılığıyla yapılan diş tedavisi, işlemlerinden kaynaklı oluşabilecek kaygıyı azaltmayı amaçlamaktadır. Bu işlem nitröz oksit ile ya da enjeksiyon yöntemi ile tercih edilebilmektedir. Yarı uyku formu olarak bilinen bu tedavi boyunca sürmekte olup sorunsuz bir şekilde diş tedavileri yapılabilmektedir.
Genel anestezi
Yetişkinler için bile kimi zaman zorlayıcı olan diş tedavileri çocuk hastalar için de zaman zaman korkutucu olabilir. Özellikle küçük yaş grubunda, diş tedavilerine korku ile yaklaşan çocuk hastalarda, özel sağlık bakımı ihtiyaçları olan veya klinik ortamında yapılan birden fazla tedavi seansını tolere edemeyecek hastalarda klinik ortamında tedavi uygulanması zor bir süreç olabilmektedir. Bu gibi durumlarda donanımlı bir hastane ortamı, uzman anestezi ekibi, uzman diş hekimi ve steril bir ortamda tüm diş tedavileri tek seferde yapılabilmektedir. Çocukların korku ve endişe yaşamadığı, ileride oluşabilecek diş hekimi korkusunun önlenmesine yardımcı olan bir tedavi yöntemidir.
Çocuklarda Uygun Ağız ve Diş Bakımı
Yenidoğanda Diş Eti Bakımı
Bebeklerin dişleri sürmeden önce de dişetlerinin temizlenmesi gerekir. Amerikan Diş Hekimleri Birliği bebek doğduktan sonraki birkaç gün içinde günlük dişeti temizliğine başlanılması gerektiğini söylemektedir. Veli parmağına sardığı temiz nemli bir tülbent veya piyasada bulunan yenidoğan fırçaları ile dişetlerinde biriken yemek artıklarını temizleyebilir. Bu sayede bebek günlük ağız temizliğinin yapılmasına alışır ve günlük diş eti bakımı ile ağız içindeki bakteri miktarı azaltılarak gelecek dişler için sağlıklı bir ortam oluşturulur.
Fırçalama
İlk diş sürdüğü andan itibaren dişler fırçalanmaya başlanmalıdır. Bu da yaklaşık 6. ay ile 1. yaş arası döneme denk gelir. Diş sürdüğü andan itibaren plak birikimine açıktır ve bu plak fırçalamayla uzaklaştırılmaz ise çürük oluşumu görülür. Bebeklerde parmak fırçaları ya da küçük başlı yumuşak kıllı fırça kullanımı yeterli olacaktır. Günde 2 kere ve 2 dakika fırçalama yapılmalıdır. İlk fırçalama sabah kahvaltıdan sonra ikinci fırçalama ise akşam yatmadan evvel olmalıdır. Diş fırçalama 8-10 yaşlarına kadar ebeveyn yardımı ile olmalıdır. Doğru fırçalama ile ilgili eğitimler ebeveynlere ve yaşça uygun olan çocuklara pedodontistler tarafından muayene esnasında verilmektedir.
Diş Macunu Seçimi
Fırçalama her zaman macunla yapılmalıdır. Macun uygulaması 2 yaşına kadar sürüntü şeklinde, 2-6 yaş arası bezelye büyüklüğünde, 6 yaş ve üzerinde ise fırça uzunluğunda olmalıdır. Florsuz macun kullanımını genel olarak tavsiye edilmemektedir; yaş grubu için uygun olan florlu macun kullanılmalıdır. Veliler özellikle tükürme yapamayan küçük çocuklarda macunun yutulmasından endişe etmektedir. Macunun içeriği özellikle küçük çocuklar için tasarlanan macunlar bu durum düşünülerek tasarlanmıştır ve günlük fırçalama miktarında yutulmasında endişe edilecek bir durum yoktur.
Çocuk Diş Travmaları
Süt dişinin yerinden çıkması
Süt dişinin tamamen yerinden çıktığı durumlarda, süt dişleri ağız içine tekrardan yerleştirilmez. Ancak yine de yerinden çıkmış süt dişi ile birlikte çocuk diş hekimine başvurulmalıdır.
Daimi dişin yerinden çıkması
Daimi dişlerin yerinden çıkması durumunda dişin canlılığının kaybolmaması için ilk 1 saatte pedodonti uzmanına gitmeniz çok önemlidir. Dişi kesinlikle kök kısmından tutmayın, eğer kirlendiyse akar su altında kök yüzeyine dokunmadan yıkayabilirsiniz. Sonrasında dişi süt içinde hekiminize getirmelisiniz.
